Appèlhof beslissing word bevraagteken
Berig:- George April
Advokaat Tembeka Ngcukaitobi betoog dat plaasbewoners se reg om beeste te hou en te wei, beskerm word deur die Grondwet en die Wysigingswet op Sekuriteit van Bestaansreg (ESTA).
Advokaat Ngcukaitobi verteenwoordig drie broers en susters wat al dekades op ‘n plaas in die Noordwes woon, insluitend toe die plaas in 2003 deur die Moladora Trust aangekoop is.
Magalone, Topies en Dikhotso Mereki het op die plaas gewoon waar hul nou oorlede ouers gewerk en gewoon het, en dit word geskat as hul enigste huis. Die kinders het hul beeste op die plaas gehou en het steeds daar gewoon nadat hul ouers oorlede is.
Die saak het na die Appèlhof gegaan, wat onder andere beveel het dat die beeste wat aan die Mereki-kinders behoort, verwyder en ingevang moet word.
Een van die sentrale vrae wat die hof moet beantwoord, is of die reg om beeste te wei as ‘n plaasbewoner se reg onder die Wysigingswet op Sekuriteit van Bestaansreg afgeleid word, of of dit ‘n persoonlike reg is.
Die Mereki-kinders, deur hul prokureur, Advokaat Tembeka Ngcukaitobi, het betoog dat dit wel onder ESTA se bepalings val.
Artikel 6, subartikel 1 van die wet bepaal dat ‘n bezetter die reg het om op en die grond te gebruik waarop hy of sy woon. Dit gaan verder en sê dat die bezetter toegang sal hê tot dienste wat met die eienaar ooreengekom is, hetsy eksplisiet of implisiet.
Ngcukaitobi het verklaar dat die bevinding van die Appèlhof verkeerd is. Die hof het bevind dat die reg om beeste te hou en te wei nie onder ESTA beskerm word nie, omdat dit nie eksplisiet in die wet voorgeskryf word nie.
Ngcukaitobi het verduidelik: “Maar dit is ‘n absurde gevolgtrekking, want daar is ook geen reg om groente te verbou nie, geen reg om mielies te verbou nie, geen reg om kool te verbou nie, geen reg om aartappels te verbou nie, maar dit sou ‘n onreg wees om te sê dat ‘n bezetter nie sy eie voedsel kan verbou waar hy of sy woon nie. Waar sou hulle daardie reg vandaan kry?”
Ngcukaitobi het aangevoer dat hierdie reg deel is van die twee regte wat eksplisiet in die Wysigingswet op Sekuriteit van Bestaansreg erken word, naamlik die reg om op die grond te leef en die grond te gebruik, wat ook die reg insluit om beeste op die plaas te hou en te wei.
